POLSKIE LASY: O mundurze straży leśnej KP po noweli z 1832 r

Umundurowanie Straży Leśnej (do której zaliczano strażników i strzelców leśnych, później także gajowych) regulowały odrębne przepisy wydane dla całego Cesarstwa w dn. 28 grudnia 1832 roku. W myśl tychże – strażnik leśny nosić miał surdut ciemnozielony, sukienny, z kołnierzem, naramiennikami i mankietami jasnozielonymi. Oznaką pełnionej funkcji był galon srebrny na kołnierzu. Guziki do munduru były białe, bez herbu. Noszono wówczas: „…pantalony takie jak mundur, z wypustką jasnozieloną, na bóty, z ostrogami przyszrubowanymi…”. Nakryciem głowy był kaszkiet czarny z daszkiem, z orłem i pomponem jasnozielonym z podpinką ze skóry czarnej. Strzelcom przysługiwał karabinek z flintpasem do noszenia na plecach oraz kordelas w pochwie skórzanej czarnej, z takimże pendentem i ładownica z czarnej skóry. Czaprak na konia był również ciemnozielony z białym pasem naokoło i wypustką jasnozieloną. Munsztuk, frenzle, podpierśnik i podogonie – były czarne. Ponadto noszono jeszcze: „…płaszcz szaraczkowy, z kołnierzem i białymi, gładkimi guzikami, bez peleryny; kurtkę z takiegoż sukna i z takiemiż guzikami; furażerkę zwyczajną z sukna szaraczkowego, z takiemiż nausznikami płótnem podszytą; oraz na zimę rajtuzy sukienne czarne, z jasnozieloną wypustką z karawaszami w kroku, a na lato czechczery płócienne, białe…”. W czasie służby w zimie można było nosić półkożuszki pod płaszczem.

Strzelcy leśni, nosić mieli płaszcz taki sam, jak strażnicy; kaftany z sukna szaraczkowego, ordynaryjnego, na prawym boku piersi mieli nosić blachę zółtą z orłem Królestwa pośrodku, a na około z napisem: „Strzelec Lasów Rządowych”. Ponadtoprzys ługiwały im: „…kaszkiety z sukna szaraczkowego, wierzch ze skóry lakierowanej, z takimże daszkiem, z podpinką ze skóry czarnej, ze sprzączką żelazną, z szaraczkowemi nausznikami i takimże natyłkiem; furażerki takie jak strażników; pantalony na zimę sukienne czarne, z takąż samą wypustką, a na lato płócienne białe bóty ciżemki; podczas służby w zimie półkożuszki pod płaszczem…”.

Dopuszczano zamiast munduru, w czasie prac leśnych następujący ubiór: „…nie będąc w służbie w czasie roboty, noszą kitle lub kurtki płócienne białe, a w zimie kożuchy. Fuzya z pokrowcem na zamek i dekiel, z flintpasem ze skóry nielakierowanej, torba myśliwska z tejże skóry co flintpas…”.

Straż leśna miała posiadać i przy pełnieniu służby nosić broń palną. Strzelcy nosić mieli fuzje, strażnicy karabinki i kordelasy myśliwskie . *

Formą nagrody za zaszczytną służbę – było prawo noszenia munduru po odejściu z pracy, nadawane specjalnym zezwoleniem odpowiedniej władzy przełożonej tym urzędnikom, którzy nienagannie służyli co najmniej 10 lat w swoim wydziale.

Powstanie Styczniowe ostatecznie przekreśliło autonomię Królestwa, przemianowanego przez zwycięski carat na – Пpивиcлянcкiй кpaй. Wraz z upadkiem autonomii zakończyła się epoka polskiego, narodowego munduru leśnego w XIX wieku. Mundur ten – już w nowym, charakterystycznym dla ówczesnych trendów mody mundurowej, kształcie – odrodził się dopiero wraz z powstaniem niepodległej Rzeczypospolitej w wieku XX.

Leszek Sławomir Pręcikowski, Łódź

---------------------

* Dekret zatwierdzaiący przepisy o mundurach Cywilnych, tudzież ogólną klassyfikacyą urzędów w Królestwie Polskiem. Przepisy o mundurach Cywilnych. Ogólna klassyfikacya urzędników Cywilnych, oraz przepisanych, dla tychże, mundurów/Пoлoжэнie o гpaждaнcкихъ мyндиpaхъ, z 11[23] Maia 1836r. Dziennik Praw [Królestwa Polskiego]/Дeнникъ зaкoнoвъ [1836] t. 19; K. Wydrzyński, op. cit., t. I, s. 42 – 48; A. Połujański, op. cit., t. II, s. 1 – 59.