Wyróżniki na pieczęciach miejscowości Ziemi Lublinieckiej

Wśród licznych świadectw o przeszłości niezwykle ciekawą i żywotną grupę stanowią pieczęcie, które są znakami przypisanymi określonym społecznościom lokalnym. Pieczęcie gmin wiejskich pojawiły się w XVII i XVIII wieku i były wyróżnikiem miejscowości. To właśnie król pruski Fryderyk II Wielki, po zajęciu Śląska (1742) zobowiązał wszystkie Gminy wiejskie do posiadania własnych pieczęci gminnych, wtedy też powstawały w każdej wiosce samorządy gminne, wybierane demokratycznie. Pieczęci nie mogły posiadać małe osady oraz przysiółki rolnicze podległe panom. Rada Gminy była najniższą jednostką administracji rządowej, zaś symbolem samodzielności prawno-administracyjnej gminy była pieczęć. Godło wybierała sama Gmina i wyobrażało ono najczęściej postać patrona wioski, lub inny związany z gminą znak rozpoznawalny związany z tradycją gminy, nazwą miejscowości, charakterem pracy ludności, znaczącymi obiektami, np. kościół, krzyż, kaplica, zamek itp. Nasi przodkowie także ci nieumiejący czytać, otrzymywali za pomocą tych pieczęci informację wyróżniającą ich miejscowości.

Na Górnym Śląsku na Ziemi Lublinieckiej, już na początek XVIII wieku, szereg miejscowości miały swe godła. Najstarsze godła wg M. Gumowskiego autora książki pt. „Herby i pieczęcie miejscowości woj. Śląskiego” wydanej w 1939 roku, datowane były:
Lubliniec -1590 rok,
Prądy – 1705 rok,
Brusik, Klekotna, Kochanowice i Skrzydłowice – 1742 rok,
Kokotek, Kuczów, Pawonków i Szemrowice – 1750 rok.

Pierwsze pieczęcie z XVIII wieku miały nadruki w języku niemieckim, wyjątek na ziemi lublinieckiej to Boronów i Draliny, których napisy były w języku łacińskim. Po odzyskaniu niepodległości od roku 1927 pieczęcie były owalne w górnej części wizerunek godła państwowego a poniżej napisy w języku polskim, własnych wyróżników już nie stosowano.

Po II wojnie światowej heraldystyka samorządowa została podporządkowana oficjalnej propagandzie, pieczęcie i herby były niepożądanym przejawem tradycji feudalno-kapitalistycznej. Dopiero w latach 60-tych powracano do tradycji i niejednokrotnie zmieniając zasady przystosowując je do wyznawanej ideologii.

Renesans heraldyki lokalnej nastąpił pod koniec XX wieku, kiedy po nowym podziale administracyjnym i zmianach po roku 1998, jednostki samorządu terytorialnego mogą samodzielnie ustanawiać swoje herby i flagi zgodnie z zasadami heraldyki, weksylologi i miejscowej tradycji historycznej.

Warto wspomnieć, że najbardziej zasłużonym badaczem pieczęci gminnych na Śląsku, a szczególnie w powiecie lublinieckim był znaczący historyk, proboszcz parafii Sadów - ks. Karol Urban, który opracował w roku 1910 dla Muzeum Górnośląskiego w Gliwicach rodowody pieczęci gminnych z ówczesnego powiatu lublinieckiego, część moich zbiorów pochodzi z notatek, które to znajdowały się w archiwum kancelarii parafijanej w Sadowie.

Z pośród aktualnej listy 4 miast w nich 14 dzielnic i 66 sołectw Ziemi Lublinieckiej, w przeszłości pieczęcią z godłem posługiwały się 62 gminy wiejskie. Jaka symbolika została zamieszczona przez naszych przodków na swych pieczęciach gminnych w XVIII i XIX wieku, obrazuje nam to, co wtedy było dla nich najważniejsze, z czego byli najbardziej dumni i jaki znak był rozpoznawalny dla ówczesnych gmin. Oto ich opisy godła:

Babienica – klęcząca pod krzyżem kobieta („baba”),
Boronów - brona,
Brusiek –poziomo ułożony oprawiony młot kowalski,
Ciasna – trzy drzewka i trzy gwiazdy,
Chwostek – trzy gwoździe skrzyżowane,
Cieszowa – dwa drzewka i strzelba,
Draliny – serce z trzema pączkami kwiatów,
Droniowice- widły między dwoma gwiazdami,
Droniowiczki – pień drzewa na nim ptak w prawo, po bokach drzewa,
Dzielna – poziomo ułożony oprawiony młot kowalski,
Glinica – fajansowy dzban między dwoma drzewami,
Głowczyce – pionowo oprawiony młot kowalski,
Gosławice – lew stojacy w prawo,
Gwoździany – drzewko na zaoranej ziemi,
Harbułtowice – waga kupiecka,
Jawornica – drzewo stojące ( jawor) po trzy kwiaty z lewej i prawej strony,
Kalina – krzyż pomiędzy dwoma stylizowanymi drzewami (trzy liście) ,
Kamienica Śl. – stos kamieni,
Klekotna –stylizowany dąb z wyrastającymi z pnia dwoma gałęziami,
Kochcice – serce z trzema strzałami,
Kochanowice – chłop z siekierą na ramieniu pomiędzy dwoma drzewami,
Kokotek – kogut w prawo,
Kolonia Strzebińska – jodła,
Kośmidry – stojący lew w prawo, trzymający nad kowadłem młot,
Koszęcin – ręczna piła stolarska z kabłąkiem,
Kuczów - młot żelaznyw lewo nad kowadłem,
Ligota Dobrodzieńska – dwie kosy przecinające się ukośnie,
Ligota Woźnicka – koło od wozu z jedenastoma szprychami,
Lisowice – lis biegnący w prawo na tle lasu,
Lisów Kolonia – drzewo liściaste
Lubecko – kościół,
Lubliniec – orzeł piastowski po prawej i pięć gwiazd po lewej,
Lubliniec Zamek – zamek z flagą
Lubsza – pług,
Łagiewniki Wielkie – lew drapiący drzewo z trzema konarami,
Łagiewniki Małe – dwie kaplice, po prswej mała po lewej duża z kopułą,
Łany – pięć kłosów wyrastających z ziemi,
Makowczyce – główka maku z dwoma liściami,
Molna – kosa stojąca odwrócona w prawo na trawiastym podłożu,
Olszyna – grabie skrzyżowane z kosą,
Panoszów – drzewo liściaste z symetrycznie ułożonymi gałęziami,
Pawonków – dwie strzały ułożone w krztałcie litery V nad nimi korona,
Piasek – kościół i topola,
Pludry – jaskóka w locie w prawo.
Psary – pies owczarski stojący w prawo z ogonem do góry,
Rusinowice – biegnący koń w prawo,
Rzędowice – wyrwane drzewo liściaste z korzeniami,
Sadów – dzwonnica sześcioboczna z krzyżem,
Sadów Górny (obecnie przyłączony do Sadowa ) – kogut pod drzewem,
Sadów Dolny (obecnie przyłączony do Sadowa ) – kościół
Sieraków – insygnia bogini sprawiedliwości (waga, opaska i miecz),
Skrzydłowice – wiatrak
Solarnia – biegnący jeleń przez las w prawo,
Steblów – grabie pionowo ustawione
Strzebiń – grabie skośnie ustawione zębami w prawy dół,
Szemrowice – stojący lemierz pługa pomiędzy dwoma kłosami po bokach,
Truszczyca - trzy skrzyżowane narzędzia, piła stojąco oraz kosa i cep,
Warłów – drzewo liściaste na ziemi,
Wędzina – anioł na wzgórzu w prawo z chorągwią w ręku,
Wierzbie – wierzba wolnostojącą na ziemi,
Woźniki – orzeł piastowski po prawej i pół koła po lewej
Zborowskie – gwiazda pięcioramienna,
Zielona – młot na kowadłem po prawej oraz jodła po lewej,
Zwóz – kosa stojąca w prawo nad nią korona po bokach po trzy kłosy.

Wśród nich były takie, które w przeszłości posiadały samodzielność i pieczętowały się stemplem z godłem. Miejscowości te zostały wchłonięte do miast lub podporządkowano je innym jednostkom administracyjnym. Przykładem tego są:
- Steblów, Kokotek, Droniowiczki, Lubliniec Zamek - wchodzą w skład miasta Lublińca,
- Kolonia Strzebińska - obecnie jest częścią sołectwa Strzebiń,
- Sadów Dolny i Górny - stanowią Sadów,
- Łany k/Woźnik - są częścią Woźnik.
- Kuczów, Truszczyca, Zielona wchodzą - w skład miasta Kalety,

Pieczęcie z godłem były podstawowymi wzorami do utworzenia herbów poszczególnych miejscowości. Godła nie posiadało na pieczęci 27 gminy wiejskich, a posługiwały się tylko pieczęcią z napisem. Między innymi są to: Bzinica Stara i Nowa, Hadra, Lisów, Dębowa Góra, Jeżowa oraz szereg innych.

Wśród tych miejscowości, które posiadały wyobrażenia na pieczęciach tylko 42 kopie odcisków posiadam w moich zbiorach w tym 4 podwójne a to, Lisowice, Lubecko, Pawonków i Psary.
Oto ich kopie: